اجتماعیات در دیوان فرخی سیستانی

ادبیات هر قومی یکی از ارکان عمد? فرهنگ آن قومست. ادبیات فارسی هم به عنوان یکی از ارکان فرهنگ ایرانی، تنها مجموعه ای از کلمات و واژگان زیبا و موزون نیست بلکه «لای? پنهان تاریخ مردمی است که حقیقت جانشان همیشه واژون و وارون نمایانده شده و تنها وسیله ای است که ملّتی در پناه آن ژرف ترین احساسات، سنگین ترین رنجها و پیچیده ترین نیازها و سرکوب شده ترین آرزوها و پایمال شده ترین حقوق و خواستها و نازترین رازهای خود را «پوشیده» بیان کرده است و آن را نه تنها زبان دل و فکر خویش ساخته است که سپر بلای هزاران حادثه و واقع? سخت تاریخی و اجتماعی ساخته است» (محبتی.96:1382) از میان عواملی که می تواند سربلندی و قوام یک ملت را تضمین کند، بی تردید توجه خاص به مسایل اجتماعی و زیرساخت ها و روساخت های جامعه شناسانه است، که جایگاه بسیار ویژه ای در عصر حاضر دارد. هر گاه ملتی به مسایل اجتماعی خود توجه کند و جامعه ی عصر خود و پیش از خود را آگاهانه بشناسد و در شناساندن آن هم نقش کارسازی بر عهده داشته باشد، گامی بزرگ در راه پیشرفت جامعه خود برداشته است. از نظر جامعه شناسی ادبیات، شعر بخش جدایی ناپذیری از فرهنگ جامعه است و چنان که می-دانیم فرهنگ یا مجموعه ارزش های مادی و معنوی، دستاوردهای فعالیت علمی و عملی انسانی در طول تاریخ و گستره ی زمان است؛ واز آنجا که اثر ادبی ریشه در اجتماع هر دوره دارد و خود بازتابی از مسایل اجتماعی آن دوره است، می توان با تحلیل و بررسی این آثار به حقایق اجتماعی و تاریخی زمان پدید آمدن اثر و ما قبل آن آگاهی یافت. شعر مدحی هم در کنار سایر انواع ادبی جدا از ارزش زیباشناختی و زبانی، به نوعی دربردارنده ی ارزش اجتماعی، تاریخی، سیاسی و جامعه شناسانه است که تجزیه و تحلیل دقیق آن می تواند بهتر از هر مدرک معتبر تاریخی ما را با گذشته ی اجتماعی مان آشنا کند. اشعار مدحی فرّخی همچون سایر آثار ادبی فارسی،جریان های اجتماعی، مسایل تاریخی، اتفاقات سیاسی و واقعیت جامعه شناختی را در خود بازتاب داده است.اما چون این بازتاب، بیشتر از محیط شاهانه و زندگی اشرافی نشأت می گرفته، و از زندگی طبق? پایین جامعه و تود? مردم دور بوده، کمتر می-توان نمونه های مربوط به این قشر را در دیوان فرّخی پیدا کرد.